Geliştirdiği yazılımlarla engellilerin hayatını kolaylaştıran Sarper Arıkan’la engelli teknolojisi ve hayata geçirdiği projeler üzerine güzel bir sohbet gerçekleştirdik.
Merhaba Sarper bey! Sizi biraz tanıyabilir miyiz?
memnuniyetle. Ben Sarper ARIKAN 1984 Sivas doğumluyum. Antalya’da ilkokul, ortaokul, lise ve üniversite eğitimimi tamamladım. üniversite eğitimim sürecinde dönemin üniversite yöneticileri tarafından üniversitede engelsiz kampüs projesi kapsamında bilişimde erişilebilirlik projelerini hayata geçirme amacıyla göreve getirildim. Eğitim yaşamım süresince yardımcı teknolojilere ve teknolojinin her birey için sunduğu olanaklara fazlasıyla ilgi duymaya başladım. Bununla birlikte sonradan 2004 dönemine denk gelmekte kör bir birey olarak yaşamımı sürdürme deneyiminin içinde bulunca kendimi destekleyici teknoloji kullanımına yönelik araç ve gereçler ile ilgili deneyimler kazanmaya başladım. Bu deneyimlerimi aktarabileceğim ve çevrem ile paylaşabileceğim bazı projeler hayata geçirmeye başladım. Bunlar: www.engelsizandroid.com www.uygulamaakademisi.com projeleriydi. Bu projelerin dışında da görme engelli teknolojilerine yönelik iki adet biri basılı bir diğeri de dijital olmak üzere kitap yayınladım.
Ayrıca engelsiz android ve uygulama akademisi youtube kanallarının kuruculuğunu ve içerik üreticiliğini yapmaya başladım. Sağlık teknolojilerinde erişilebilirlik, üniversite kampüslerinde bilişim ile erişilebilirlik başlıklı birçok projenin içinde bulundum. 2016 yılında Türkiye’nin ilk exposu olan EXPO2016 projesinde danışmanlık süreçlerinde bulundum. Akdeniz Üniversitesi bünyesinde körlere yönelik kütüphane veritabanı web uygulamasının yazılması, körlere yönelik bilgisayar destekli temel eğitim ve yazılım geliştirme eğitimlerini verdim.
Engelsiz Erişim Derneği bünyesinde bir dönem uzaktan eğitim projelerinin içinde bulundum.
Web sayfalarının insan sesiyle kontrol edilebilmesine olanak tanıyan bir uygulama geliştirdim. Bununla birlikte yapay zeka altyapısında https://ai.sarperarikan.net platformunu kurdum ve bu platformda doğru sorgulamalarla yapay zekadan doğru bilgiler edilebilmesine olanak tanıyan bir projeyi hayata geçirmiş oldum.
Son dönemlerde bilgisayarın insan sesiyle kontrol edilebilmesine olanak tanıyan Voice Access For Windows adlı windows’a sesli erişim uygulamasını hayata geçirdim.
2013, 2016, 2017 yıllarında bilişimde erişilebilirlik alanlarında ödüller aldım. Çeşitli üniversitelerin Rektörlüklerinde plaket ve teşekkür belgelerini ilgili üniversitelerde yaptığım kampüste bilişimle gelen erişilebilirlik çalışmaları kapsamında aldım.
Pandemi döneminde web programlama bölümünden mezun oldum. Sosyal Hizmetler, Kamu Yönetimi bölümlerini bitirdim.
Programlama üzerine birçok eğitim ve seminerin içinde bulundum ve bilişim ile erişilebilirlik konulu birçok seminerde de konuşmacı olarak bulundum.
Yardımcı teknolojilere duyduğunuz ilgi nasıl başladı biraz bundan bahseder misiniz?
yardımcı teknolojilere duyduğum ilgi kör olduğum dönemde başladı. Kör olmadan önce bilgisayar ve teknolojilerini kısmen görerek kullanırken bilgisayar ve teknolojilerini duyarak
kullanmak çok farklı bir deneyimdi. İlk dönemlerde bilgisayarı çok seven bir birey olarak tüm özellikleriyle bilgisayar ve bilgisayar teknolojilerini kullanabilmek aslında destekleyici teknolojilerinin getirdiklerine hayran olmamı sağlamıştı.
Voice Access For Windows uygulamasından bahseder misiniz? Bu uygulama nasıl kullanılıyor?
bu uygulama kişinin bilgisayarı sesli komutlarla yönetebilmesini sağlıyor bununla birlikte konuşarak sesten yazıya çevirme altyapısında doküman oluşturulabilmesine olanak sağlıyor. Böylelikle bilgisayarı bedensel engelli bireyler de kullanabiliyor.
Bilmeyenler ve faydalanmak isteyenler için, engelsiz android ve uygulama akademisi youtube kanallarının içerikleri nelerdir?
Uygulama Akademisi projeleri, mobil ve bilgisayar teknolojilerine yönelik Engelli bireylerin kullandığı yazılım ve donanımlarla alakalı video içerikleri, pratik bilgiler ve ipuçları paylaşılmaktadır. Bu kanallarda aynı zamanda nasıl yapılır videoları da yardımcı teknolojiler temelinde sunulmaktadır. Android projesi de benzer bir içerikle hizmet vermektedir. Android işletim sistemini Türkiye’de 2013 yılından beri görme engelli bireylere anlatan bir oluşumdur.
Sağlık teknolojilerinde erişilebilirlik, üniversite kampüslerinde bilişim ile erişilebilirlik projelerinin süreçlerinden bahseder misiniz?
öncelikle sağlık teknolojilerinde erişilebilirlik sürecinde nasıl bir çözüm oluşturduğumu paylaşayım. 2016 yılında Hacettepe Üniversitesi Teknokenti’nin düzenlediği Sağlık Teknolojilerinde Erişilebilirlik Çözümleri üzerine bir yarışmaya katılmıştım. Yarışmada yakın iletişim teknolojisi olarak adlandırılan NFC etiketleriyle ilaç kutularının prospektüslerinin okunabilir duruma getirilerek NFC destekli akıllı telefonlar aracılığıyla görme engelli bireyin ilaç içeriklerini dinleyebilmesini sağlamıştım.
Üniversite kampüslerinde gerçekleştirdiğim erişilebilirlik çalışmaları ise Kütahya Sağlık Bilimleri Üniversitesi Engelli Öğrenci Birim Müdürü Ali Osman Altınay ile beraber android işletim sistemli cihazlarda kör bireylerin kullanımı için geliştirilmiş Dot Walker isimli navigasyon uygulaması üzerinden birçok kampüsün içerisinde dış alanlarda metin tabanlı haritalandırma çalışmaları yürüttüm. Bu haritalar saat yönü, adım sayısı ve mevcut navigasyon haritalarından farklı olarak kampüste bulunan rampa, kılavuz yolu gibi yönlendirici detayları da içeriyordu. Bununla birlikte Bazı üniversitelerin web sayfalarına insan sesiyle kontrol edilebilmesine olanak tanıyan bir arayüz geliştirdim. Bu arayüz ile sayfa içerisindeki linklere ve içeriklere komutlarla ulaşılabilmesini sağladım.
Kampüslerde yürüttüğüm bilişimde erişilebilirlik çalışmaları kapsamında görme engelliler için erişilebilir kütüphane portalı projesini hayata geçirdim. Bu projede kurumların kendi oluşturduğu taranmış kitapları kategori bazlı yükleyebilmelerine ve her kaynağın kolayca üyelik sistemi aracılığıyla edinilebilinmesine olanak tanıyan bir proje şeklinde üniversitelerle buluşturdum. Bazı üniversitelerde bilişim ve destekleyici teknolojilere yönelik özel eğitim öğrencilerine ve akademisyenlere seminerler verdim.
Genelde üniversitelerdeki bilişimde erişilebilirlik çalışmalarım bu başlıklar altında şekillenmiş oldu. Son zamanlarda ise tüm üniversitelerdeki engelli öğrenci birim temsilcilerinin bulunduğu bir e-posta gurubunda düzenli şekilde destekleyici teknolojiler kapsamında geliştirdiğim yazılımları paylaşmaya devam ediyorum.
Sizce, Türkiye’deki sağlık teknolojileri erişilebilir mi, bu konudaki eksiklikler nelerdir ve daha başka neler yapılabilir?
Türkiyede’ki sağlık teknolojilerindeki erişilebilirlik eksiklikleri hastanelerde iç mekan yönlendirme sistemlerinin olmaması veya gerektiği gibi uygulanmaması, hastane randevu sistemlerinin web erişilebilirlik kriterlerine uygun şekilde tasarlanmamış olması, randevunuzu beklerken bilgilendirme sistemlerinin sesli altyapıda sunulmaması gibi başlıca sorunlardan bahsedebilirim. Bununla birlikte bu alanlarda uygulanacak çalışmalar adına geliştirmelere açık olduğumu da belirtmek isterim.
görme engelli bireyler, okuma yazma bilmiyor şeklinde etiketlenerek banka, noter gibi yerlerde herkesle eşit işlem yapma hakkı ellerinden alınıyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Tüm bu uygulamalar ayrımcı uygulamalardır. Görme engelli bireyleri okuma yazma bilmeyen, kendine yetemeyen kişiler olarak etiketlenmesi akıl dışı bir zihnin ürünüdür. O zaman birbirinden farklı fiziksel özelliklere sahip kişiler için de benzer bir tutum sergileyelim. Bu nasılki akıl dışı bir yaklaşım olarak değerlendirilir ise, görme engelli bireylere yönelikte böylesi bir tutum insan haklarına ve eşitlik ilkesine aykırı bir durumdur. Görme engelli bir birey de yasal işlemlerini bireysel şekilde yürütme ve yerine getirme hakkına sahiptir.
Yıllar önce bize ütopya olarak görülen bazı teknolojik gelişmeler bugün hayatımızda. Bugün ütopya diye nitelendirilen ama yarın olması muhtemel olan teknolojiler neler olacak sizce?
Yapay zeka, beynimize takılan bir çip ve internet üç teknoloji bir arada. Aynı ağ içerisinde yer alarak insan makine, makine makine etkileşiminin daha yoğun yaşandığı bir gelecek bekliyorum. Buradaki esas teknoloji arada bilgisayar olmadan her tür cihazın beynimiz tarafından yönetilebileceği bir ekosistem. Benim teknoloji ile ilgili beklediğim en önemli konu.
2009 yılında mezun olduğunuz üniversitede çalışmaya başladınız. Bu süreç nasıl başladı. Okuduğunuz okulda görev almak nasıl bir duygu?
2009 Yılında üniversitede engelsiz kampüs projesi yürütülmesi söz konusu olmuştu. Ben de o dönemlerde öğrenciydim. deneyimlerimi aktarabileceğim bir ortam oluşunca dönemin rektörü tarafından görevlendirildim ve alımım gerçekleşti. Ardından yardımcı teknolojiler birimini kurduk. Okuduğum üniversitede çalışıyor olmak çok anlamlıydı benim için. Benden sonra gelecek engelli öğrencilere destek olabilme adına katkı verebilmek açıkçası yapmak istediklerim açısından kendimi gerçekleştirmemin kapılarını açmıştı.
Bir çok projeyi hayata geçirdiniz, seminerler verdiniz, kitap yazdınız; ayrıca bir eşsiniz. Bu yoğunlukta, elbette yoruldugunuz zamanlar oluyordur. Böyle bir durumda kendinizi nasıl motive ediyorsunuz?
Yorulduğum zamanlar aslında keyif aldığım başka şeylerle motive oluyorum. Örneğin: imkan oldukça ve vakit buldukça farklı yerlere gidip keşfetmek benim en büyük hobim ve motive kaynağım. Bununla birlikte aslında işim dediğim birçok şey aynı zamanda beni motive eden bir konu.
Ayrıca bana en büyük destek olan kişi sevgili eşim ve öncesinde de kıymetli ailem. Onlarla birlikte gelişiyor, onlarla birlikte kendimi keşfediyorum. Ve onlarla birlikte atıyor olduğum her adımda yanımda var ve yanında olmaya devam ediyorlar. O yüzden arkamdaki önce en büyük kaynak beni bu noktalara getiren ailem ve sonrasında da hayatıma giren kıymetli eşimdir.
Sarper Bey son olarak bundan sonraki planlarınız nelerdir?
Bundan sonraki en büyük hayalim engelli teknolojilerinin anlatıldığı ve engelli teknolojilerinin yer aldığı bir Gezer tırla tüm türkiye’yi dolaşarak burada teknoloji ile engelli bireyleri ve ailelerini buluşturmayı hedefliyorum. Bununla ilgili olarak da açıkçası destek olmak isteyen olursa da bu konuda destek beklediğimi de son olarak eklemek isterim
Bize vakit ayırdığınız için teşekkür ederim. İnşallah en kısa zamanda ve kolaylıkla hedefinize ulaşırsınız. Bu röportaj da vesile olur.
Ben teşekkür ederim en kısa zamanda yapmış olduğunuz röportajla ilgili yazıyı da bekliyorum heyecanla.
Konuk: Uygulama Akademisi ve Engelsiz android.com Proje Yöneticisi Yazılım Geliştiricisi Sarper Arıkan
Hazırlayan: Öznur Şahan
